شروع تولید یک فرش سجاده ای ماشینی در کارخانجات با ورود الیاف خام و یا همان نخ به کارخانه آغاز میشود، پس از ورود نخ به کارخانه وارد سیستم رنگریزی کارخانجات میشود تا نخ در تنوع رنگی بالا تولید کند. نخها پس از رنگ گیری هیت ست میشوند. در ادامه نخها به واحد تولید سجاده فرش فرستاده میشود و بوسیلهی دستگاه قالیبافی، نقشه مدنظر شروع به بافت میکند و پس از بافت ابتدایی فرش، فرش بافته شده به واحد شیرینگ و آهار زنی ارسال میشود و پس از تکمیل، فرش وارد بازار میشود. کلیه مراحل گفته شده برای درک بهتر در ادامه این مقاله ذکر شده است. سجاده فرش ها طی چند مرحله تولید می شوند که ما آنها را به سه دوره تقسیم کرده ایم:
در این مرحله، برای تولید سجاده فرش 3 مرحله پشت سر گذاشته میشود
از جمله اقدامات اولیه و اساسی برای تولید سجاده فرش، مرحله طراحی نقشه سجاده فرش است. طراحی نقشه سجاده فرش نیازمند افراد متخصص در زمینه طراحی نقشه سجاده فرش است و حتی افرادی که در طراحی فرش های ماشینی مهارت دارند هم قادر به طراحی نقشه سجاده فرش ها نمی باشند. تنها طراحانی که به معماری اسلامی مساجد و طرح های اسلامی آشنا باشند قادر به طراحی نقشه سجاده فرش هستند. طراحی سجاده فرش ها معمولا به دو صورت انجام می شود:
این نقشه ها معمولاً یادآور گنبد و بارگاه مساجد هستند. ظاهر سجاده فرش های محرابی شبیه گنبدی است که روی دو ستون قرار گرفته است. طراحان با کنار هم قرار دادن گل بوته ها طرحی شبیه به گنبد و بارگاه مسجد خلق میکنند.
این گونه سجاده فرش ها معمولا نواری در بالای فرش دارند که جای مهر است و در زیر آن طرح های سنتی فرش کلاسیک و یا طرح های شمسه به کار رفته است. این گونه سجاده ها برای مکان هایی که غیر از نمازگزاردن اعمال دیگری نیز در آنجا انجام می شود، مناسب هستند.
سجاده فرشها از سه دسته نخ به نامهای نخ تار، نخ پود و نخ خاب تولید میشوند. نخ تار از جنس پنبه یا پلیاستر است که حدود 6 درصد مواد اولیه سجاده فرش را به خود اختصاص میدهد. نخ پود از جنس جوت است که حدود 12 درصد الیاف سجاده فرش را به خود اختصاص میدهد و نخ خاب از جنس اکریلیک یا پلیاستر است که حدود 82 درصد از حجم فرش مسجد را تشکیل میدهد. در واحد ریسندگی نخ لازم برای بافت فرش تهیه میشود. ابتدا نخ ها به شکل الیاف خام و یا دسته رشته های بلند به کارخانه آورده می شوند.الیاف خام که تقریباً ۱۸سانتی متر هستند معمولاً پیچیده نشده و رشته رشته هستند که باید تغییر داده شوند. این رشتهها درون یک ظرف قیف مانند ریخته میشوند. سپس روغن زده میشوند و ماشین حلاجی آن ها را به صورت طناب های بلند و سستی میریسد که فیتیله نامیده میشوند. پس از آن فیتیله ها فشرده، کشیده و به نخ های واحدی تبدیل می شوند و به دور قرقره ها پیچیده میشوند. الياف خام تک لايهاي و رشته هاي دستهاي بلند بعداً به يکديگر پيچيده ميشوند تا به صورت تارهاي ضخیم مناسب براي بافت درآيند. نخ ها سپس به وسيله بخار حجيم مي شوند و بعد، آن ها را تا ۱۴۰_۱۳۵ درجه سانتيگراد حرارت ميدهند. اين حرارت باعث ميشود که نخ شکل پيچيده اش را حفظ کند. پس از سرد کردن، اين نخ ها را به دور لوله هايي ميپيچند و به دستگاه بافندگي انتقال ميدهند.
نخ ها به منظور بافت فرش ابتدا با روشهای خاصی رنگ میشوند. در این روشها ۲۲۷-۴۵۵ کیلوگرم الیاف را در خمرههای تحت فشار هوا میگذارند که رنگ مورد نظر در آن ها پخش میشود. و یا در روش دیگری الیاف یا کلافهای نخ را پیدرپی از حوضچهها یا خمرههای رنگ عبور میدهند تا کاملا به رنگ مورد نظر درآید. یک روش دیگر رنگ آمیزی نخ ها این است که نخ ها را شکل میدهند. و سپس رنگ داغ تحت فشار وارد اشکال نخ شود تا نخ ها رنگ آمیزی شوند. همچنین در روش دیگری، نخ را از طریق غلطکهای چاپ رنگ پرس میکنند، در حالیکه روش دیگری نیز نخ ها را به شکلی میبافد و سپس قبل از بازشدن نخ ها با رنگ ها آمیخته میشوند. نخ ها با هر روشی که رنگرزی شوند در مرحله بعد تحت بخار قرار میگیرند و سپس شسته و خشک می شوند.
الیاف مورد نیاز بافت که در مرحله قبل آماده شده و به واحد بافندگی تحویل داده شده اند اکنون در دستگاه ها و ماشین آلاتی که برای این منظور وجود دارند قرار گرفته و به صورت اتوماتیک طبق نقشهای که روی این دستگاهها تنظیم شدهاند سجاده فرش بافته میشود. سجاده فرشها توسط دستگاههای مختلفی نظیر TEXIMA ,VANDEVILL, CRX, ASR, VTR , HCP بافته می شوند. در تولید سجاده فرش از دو دهنه کار استفاده می شود که در اصطلاح به آن «فرش زیر و فرش رو» یا «فرش خاب زیر و خاب رو» گفته میشود. دو فرش دارای خاب مشترک هستند که توسط تیغه برش که همراه بافت در حال حرکت است برش داده شده و از هم تفکیک می گردند. در پشت ماشین بافندگی سجاده فرش ماشینی قرقرهای قرار دارد که نخ ها درون آن قرار میگیرد و توسط یک لوله نایلونی که به سوزن بافندگی وصل می شود تغذیه می شود. سوزن در داخل زمینه فرو میرود و به این ترتیب نخ را وارد یک حلقه میکند. عمق فرورفتن سوزن در داخل زمینه توسط حسگرهای نوری که توسط برق عمل میکنند کنترل میشود. و به همین صورت ارتفاع حلقه نیز میتواند کنترل شود. یک قلاب یا گیره، گره را متناوباً گرفته و رها میکند و سوزن به جهت مخالف حرکت میکند. زمینه پشتی به جلو میآید و سوزن دوباره آن را تکرار میکند. همچنین برای برش زدن نخ ها، یک گیره در طرف دیگر قرار دارد که به یک تیغه مجهز است و مانند یک قیچی عمل میکند و گرهها را میبرد. این عملیات بافندگی توسط چندین هزار سوزن انجام میگیرد و در هر دقیقه چندین هزار ردیف بافته میشود. بنابراین یک ماشین بافندگی میتواند روزانه چندین صد متر مربع فرش ماشینی تولید کند. اگر در مرحله قبل از بافت نخها رنگآمیزی نشده باشند، بعد از بافت مرحلهای با عنوان رنگریزی یکپارچه سجاده فرش اضافه میشود. در اين مرحله چندين تخته استاندارد سجاده فرش به هم متصل مي شوند سپس تخته طويل سجاده فرش ماشيني داخل حوضچه قرار داده شود. سپس حوضچه را پر از آب ميکنند و آن را گرم کرده و مواد شيميايي را درون آب آن حل ميکنند. سپس اين ترکيب را با افزايش دادن حرارت جوشانده و به مدت ۴ ساعت ميجوشانند. در يکي ديگر از روش هاي رنگ آميزي يکپارچه فرش چندين رديف سجاده فرش ماشيني به يکديگر متصل ميشوند تا يک تخته سجاده فرش بلند را تشکيل دهند. سپس اين تخته سجاده فرش ماشيني بلند در زير لوله هايي قرار ميگيرد که رنگ ها را روي آن پخش ميکنند. پس از رنگ آميزي سجاده فرش ماشيني، سجاده فرش تحت بخار آب قرار ميگيرد تا رنگ آن ثابت شود. در قسمت بعد رنگ اضافي شسته ميشود. سپس سجاده فرش خشک شده و به صورت لوله در ميآيد.
به منظور ايجاد سجاده فرش ماشيني چاپي با طرح هاي متنوع، سجاده فرش سفيد را از زير صفحاتي عبور ميدهند که در آن صفحات سوراخها و شکاف هايي به شکل طرح ها و نقوش مورد نظر وجود دارد. رنگ هاي مورد نظر از طريق شکاف هاي صفحه پاشيده ميشوند. سپس سجاده فرش به جلو رانده مي شود و در زير صفحه ديگري قرار ميگيرد که رنگ هاي ديگر و الگوهاي متفاوتي دارد. در اين روش سجاده فرش ماشيني خام تا هشت بار رنگ آميزي مي شود.
پايين فرش هاي رنگ آميزي شده ابتدا به هم دوخته ميشوند تا به شکل يک نوار بلند درآيد. اين نوار سپس در زير يک دستگاه قرار ميگيرد که يک لايه لاستيکي پوشاننده را در کف فرش پخش ميکند. اين دستگاه هم زمان فرش را لوله ميکند. و يک سطح ثانويه محکم نيز با لاستيک پوشانده مي شود. هر دوي اينها به صورت يک جفت رول، لوله مي شوند، تا به صورت يک ساندويچ درآيند و يکديگر را بپوشانند. بعد از آن فرش ماشيني را داخل يک کوره قرار ميدهند تا لاستيک سفت شود. فرشِ ماشيني آماده، تحت بخار قرار ميگيرد. سپس آن را برس کشيده و هوا ميدهند. در نهايت يک ماشين آن را به حرکت در مي آورد که پرزهاي اضافي که بالاي سطح آن است حذف شود. سجاده فرش لوله ميشود، پس از آن توسط پلاستيک محکمي بسته بندي شده و به انبار کارخانه سجاده فرش ماشيني انتقال مييابد.
