طراحی سجاده فرش

آغاز تاریخچه طراحی سجاده فرش از زمانی بود که بعد از ظهور دین اسلام، نقوش سجاده فرش ‌ها به وسیله هنرمندان مسلمان طراحی شد. از رشته های متداول صنعت فرش بافی ایران، سجاده فرش‌ بافی است.
خمرا اولین سجاده فرشی که از آن استفاده می شد خمرا بود که آن را با برگ درخت خرما بافته و با سوزن دوزی تزیین می‌کردند. شکل ظاهری فرش سجاده‎‌ای خمرا به صورت نقشی از محراب بوده که امروزه معروف‌ترین طرح و نقش سجاده فرش ها همان نقش گنبد و محراب است.
قدیمی ترین طرح سجاده فرش مربوط به قرن هشتم هجری است که حضرت محمد (ص) در حال بحث و گفتگو طراحی شده است همچنین در حاشیه بالایی این سجاده فرش، سر محراب نیز کلمه الله به زیبایی تزیین شده است.
به تدریج و از اوایل قرن یازدهم هجری (هفدهم میلادی) طراحی سجاده فرش رواج یافت و سجاده فرش هایی بر اساس این طراحی ها بافته شد. اگرچه تعداد سجاده فرش های بافته شده اندک بود، اما همین سجاده فرش ها به عنوان نمونه‌های با ارزش و گرانبها باقی مانده و این نمونه‌های نفیس نشان دهنده پیشرفت هنر سجاده بافی می‌باشد. از آن زمان به بعد از سجاده فرش‌‌ها به منظور تزیین مساجد و کمک برای تعیین قبله استفاده شد و مورد تایید همگان بود.
با توجه به طرح اولین سجاده فرشی که استفاده شد (خمرا، طرح محراب)، طرح اصلی به صورت محراب معمول شد و اضافه بر آن نقش قندیل، ستون و سر ستون هم در سجاده فرش به کار گرفته شد.
اوایل سده هفدهم میلادی را می توان به عنوان دوران طلایی طراحی سجاده فرش نام برد. در این دوره شیعیان در بالای طرح محراب یا در حاشیه سجاده فرش‌ها، کتیبه‌هایی به نام معصومین -و اشعاری در مدح ایشان- و کلماتی چون «یا هو» یا حروف ابجد مانند 121 (یا علی)، 11 (هو) نقش می‌کرده‌اند. سجاده فرش هایی که در ایران طراحی می شدند به صورت گل و بوته و نقش جانوران بود اما برای سجاده فرش‌های مناطق آسیای صغیر، هرگز از شکل حیوانات برای طراحی سجاده فرش‌هایشان استفاده نکردند.
طراحی نقشه فرش و فرش‌های سجاده‌ای علاوه بر تکنیک دست هنرمند، به شدت نیازمند ذوق و تفکر و خلاقیت در این زمینه است و تجربه تاثیر فراوانی بر خروجی طرح دارد. استفاده از ایده پردازی برای جلوگیری از تکراری بودن طر‌ح‌ها، نیازمند تحصیل علوم گوناگون، شناخت فرهنگ‌های مردم دنیا و سلیقه‌ای بالاتر از دکوراتیو‌های حرفه‌ای، رنگ شناسان خبره و روانشناسان کهنه کار است.
امروزه به دلایلی که در زیر به آن اشاره می‌شود پیشرفت چشمگیری در زمینه طراحی نقشه سجاده فرش شده است.

  • در زمینه طراحی سجاده فرش، علاوه بر طراحان سنتی فرش و فرش سجاده ای، گرافیست ها که از دانش آموختگان رشته طراحی فرش هستند نیز فعالیت دارند.
  • معمولا تولیدکنندگان سجاده فرش و فرش دستباف به خاطر ریسک بالا در هزینه و زمان کمتر، از طرح های جدید استقبال می‌کردند اما با افزایش تولید سجاده فرش و فرش ماشینی استقبال از طرح‌های جدید به شدت افزایش پیدا کرد.
  • وجود نرم افزارهای فراوان برای طراحی فرش امکانات زیادی را در اختیار طراحان قرار داده و به خلق اثر جدید کمک می‌کنند.
  • در سال‌های اخیر تلاش‌های فراوانی برای ثبت نقشه فرش‌های سجاده‌ای و فرش معمولی صورت گرفته است تا مشکل کپی برداری از طرح‌های فرش سجاده‌ای حذف شود که صنعت فرش بافی، چه دستباف و چه ماشینی به شدت به رشد طراحی فرش و فرش‌های سجاده‌ای نیازمند است.